Meme ağrısı, tıbbi deyişle mastalji ya da mastodini, meme hastalıkları polikliniklerine başvurunun en sık nedenlerinden biridir. Memeyi ilgilendiren ağrılar mastit, fibrokistik hastalık, mondor hastalığı vs gibi meme hastalıklarına bağlı olduğu gibi nedensiz de olabilirler.
Meme ağrısı teşhisi öncelikle hastanın öyküsüyle ve risklerinin değerlendirilmesi ile konur. Öyküde elde edilen verilere ve hastanın yaşına göre uygun görüntüleme tetkikleri istenir. Bu görüntülemelerden elde edilen sonuçlar öykü ve klinik meme muayenesi ile birleştirilerek tanıya ulaşılır. Ağrının memeden kaynaklanmadığı çevre organların yansıyan ağrıları olması durumunda ek tetkikler gerekebilir.
Memede ağrı, mastaljiyi basitçe ikiye ayırabiliriz:
Menstürasyon, yani adet döngüsü ile ilişkili meme ağrıları genellikle her iki memede birden ortaya çıkar. Adet (Menstrüel siklus) döngüsü ile şiddetlenir ve rahatlar.
Hasta adet gördüğü günlerde rahattır, adet döngüsünün ortalarına doğru başlayan meme ağrısı, döngü ortasında yumurtlama (ovulasyon) olduktan sonra salgılanan progesteron etkisiyle artar. Progesteron etkisiyle, tüm vücutta su ve tuz tutulumunun artması memede de görülür. Oluşan gerginlik memede ağrı ile ortaya çıkabilir. Bu fizyolojik normal bir durumdur. Her kadında, değişen şiddetlerde döngüsel mastalji / meme ağrısı görülebilir.
Bu genellikle üreme çağındaki kadınlarda görülen bir şikayettir. Ancak döngüsel meme ağrısına (siklik mastalji) eşlik eden fibrokistik hastalık veya memede iyi huylu kitleler olabilir ve bu döngüsel meme ağrısının daha fazla hissedilmesine neden olabilir.
Bu hastalardan ayrıntılı öykü almak, memeye ait risklerini belirlemek önemlidir. Meme muayenesi sonrası, hastanın yaşına uygun görüntüleme yöntemleri ile meme değerlendirilmelidir. Klinik muayene, görüntüleme ve öykü uyumlu olmalıdır. Uyumsuz olduğu durumlarda tetkikler ayrıntılandırılır.
Meme hormon duyarlı bir organ olduğu için her türlü hormonal değişiklik memeyi etkileyerek ağrıya neden olabilir. Şüpheli durumlarda adet döngüsünü ve hormon salınımını değiştirebilecek durumlar için kadın hastalıkları ve doğum uzmanının muayenesi ve değerlendirmesi istenebilir.
Non-Siklik Mastalji, yani menstürasyonla / adet döngüsüyle ilişkili olmayan meme ağrıları, daha az görülmekle birlikte tanıları ve tedavileri daha zorlayıcı olabilir.
Adet döngüsüyle ilişkili olmayan meme ağrısı sıklıkla tek memede görülür, ancak iki memede de olabilir. Üreme çağında daha sık görülürler, ancak herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Ayrıntılı öykü ve fizik muayene önemlidir. Döngüsel olmayan meme ağrısı olan hastalardan alınan öykü, memeye ait risklerini belirlemek önemlidir. Klinik meme muayenesi sonrası hasta, yaşına uygun meme görüntüleme yöntemleri ile değerlendirilmelidir. Klinik muayene, görüntüleme ve hastanın öyküsü uyumlu olmalıdır. Uyumsuz olduğu durumlarda, nonsiklik (döngüsel olmayan) meme ağrılı hastalarda tetkikler ayrıntılandırılır.
Meme ağrısına neden olabilecek memeye ait bir hastalık olup olmadığı dışlanmalıdır. Sıklıkla eşlik eden kas iskelet sistemi sorunları olabilir. Kişinin psikolojik sorunları ağrıyı tetikleyebilir. Tietze Sendromu gibi kaburga kıkırdak hastalıklarıyla karışabilir. Non-Siklik Mastalji, yani menstürasyonla / adet döngüsüyle ilişkili olmayan meme ağrılarında, nedene yönelik tedaviler önerilir.
Destek tedavisi olarak meme ağrısı olan, görüntülemesi ve muayenesinde bir şey saptanmayan hastaya;
Ancak tek bir neden olmadığı için, yapılan değişiklikler, ağrıyı tamamen geçirmeyebilir. Meme ağrısının şiddetli olduğu, hastanın yaşam kalitesini etkilediği durumlarda ilaç tedavileri gerekebilir. Döngüsel meme ağrısının (mastalji) çok şiddetli olduğu durumlarda adet döngüsünün kontrollü olarak durdurulması gerekebilir.
Döngüsel olmayan meme ağrısında (nonsiklik mastalji) meme ağrısına neden olabilecek memeye ait bir hastalık olup olmadığı dışlanmalıdır.
Sıklıkla eşlik eden kas iskelet sistemi sorunları olabilir.
Kişinin psikolojik sorunları ağrıyı tetikleyebilir. Tietze Sendromu gibi kaburga kıkırdak hastalıklarıyla karışabilir. Non-Siklik Mastalji, yani menstürasyonla / adet döngüsüyle ilişkili olmayan meme ağrılarında, nedene yönelik tedaviler önerilir. Ancak tek bir neden olmadığı için, yapılan değişiklikler, ağrıyı tamamen geçirmeyebilir.
Meme ağrısının şiddetli olduğu, hastanın yaşam kalitesini etkilediği durumlarda ilaç tedavileri gerekebilir.
Meme ağrısı, genellikle meme kanseri belirtisi değildir. Sıklıkla meme kanserleri ağrısız kitlelerle ortaya çıkarlar. Az olasılıkla kanser kitlelerine ağrı eşlik edebilir. Meme kanserinin ilerlediği, büyüdüğü ve çevre dokuları tuttuğu durumlarda ağrı olabilir.
Adet dönemi dışında olan meme ağrıları non-siklik mastalji (döngüsel olmayan meme ağrısı) olarak adlandırılırlar. Meme ağrısına neden olabilecek memeye ait bir hastalık olup olmadığı dışlanmalıdır.
Adet dönemi dışında olan meme ağrısına, sıklıkla eşlik eden, kas iskelet sistemi sorunları olabilir. Kişinin psikolojik sorunları, adet dönemi dışındaki meme ağrılarını tetikleyebilir. Adet dönemi dışında olan meme ağrısı, Tietze Sendromu gibi kaburga kıkırdak hastalıklarıyla karışabilir. Tamamen sebebi belirsiz bir şekilde, memeden de kaynaklanabilir.
Emzirirken meme ağrısı, sütün aşırı dolması veya boşaltılamamasından dolayı oluşan gerginlik nedeniyle olabilir. Süt emzirilerek veya sağılarak boşaltılmalıdır.
Ancak normal bir emziren annede meme ağrısı görülmez. Emziren annede ortaya çıkan meme ağrısı, sıklıkla memede oluşan enfeksiyon (laktasyonel – emzirmeyle ilişkili mastit) nedeniyledir. Emziren annede enfeksiyon nedeniyle oluşan meme ağrısına sıklıkla ateş, memede kızarıklık, ısı artışı, memede hassasiyet eşlik eder. Mutlaka doktor kontrolü ile antibiyotik başlanmalıdır.
Meme görüntülemesi ve muayenesinde bir şey saptanmayan hastada meme ağrısını önlemek için daha düzenli ve sağlıklı beslenme, sigaranın bırakıması, kafeinli içeceklerin azaltılması, egzersiz tavsiyeleri ve kilo verilmesi önerilmektedir.
Meme ağrısı için gidilmesi gereken doktor genel cerrahi uzmanı, tercihen meme hastalıkları konusunda deneyimli bir meme cerrahı olmalıdır.
Memede ağrı yapan hastalıklar genellikle iyi huyludur. Ancak meme ağrısı yapan nedene göre meme ağrısı, hastanın yaşam kalitesini etkileyecek düzeyde olabilir. Nadiren meme kanserleri de ağrı ile belirti verebilirler.
Prof. Dr. Betül BozkurtMeme ve Endokrin Cerrahisi 
Prof. Dr. Betül Bozkurt