Mastektomi Sonrası Lenfödem (Kolda Şişlik)

Mastektomi Sonrası Lenfödem, Kol Şişmesi

Mastektomi ameliyatı, meme kanseri olan hastada, kanser olan memenin tamamının uygun cerrahi teknikle alınmasıdır. Meme kanseri olan memenin tüm meme dokusu alınırken koltuk altı (aksilla) lenf bezleri de uygun yöntemle değerlendirilir (sentinel lenf nodu biyopsisi/SLNB) veya alınabilir (aksiller diseksiyon).

Lenfödem Nedir?

Lenfödem ya da mastektomi ameliyatı sonrası kolda şişlik, koltuk altı (aksiller) lenf bezlerinin cerrahisi nedeniyle ortaya çıkan bir klinik durumdur.

Normalde tüm dokuların beslenmesinde olduğu gibi, kolumuza da atar damarlarla gelen kan, toplar damarlarla toplanır. Bu her kalp atımında olan, olağan bir vücut fonksiyonudur. Bu sırada dokuların beslenebilmesi için, kanın proteinden zengin sıvı kısmının bir parçası (lenf sıvısı) doku içinde kalır.

Bu proteinden zengin sıvı lenfatik kanallar (lenf damarları) ile toplanarak koltuk altı lenf bezlerine ve buradan süzülerek lenfatik ana damarlarla kalbe ulaştırılır.

Normalde her kalp atımında tüm vücutta düzenli işleyen bu durum, meme kanseri hastasında koltuk altındaki lenf bezlerinin çıkarılması ve aradaki istasyonun ortadan kalkması nedeniyle, lenfatik sıvının kolda, doku içinde kalmasına ve birikmesine neden olur. Bu lenf sıvısı birikintisi zamanla kolda şişliğe, yani lenfödeme neden olur.

Lenfler alınırsa ne olur?

Meme kanserinde tedaviyi belirleyen ana faktörlerden biri meme kanserinin koltuk altı lenf bezlerine sıçrama (yayılma) yapıp yapmadığıdır.

Meme kanseri ameliyatları sırasında meme kanserinin yayıldığı ilk lenf bezi veya bezleri (birden fazla lenf bezi sentinel (bekçi) lenf bezi/SLNB olabilir) ameliyat sırasında değerlendirilir.

Koltuk altı lenf bezlerinde kanser yayılımı yoksa, alınan sentinel lenf nodu (bekçi lenf bezi) ile ameliyat sonlandırılır. Ancak meme kanseri koltuk altı lenf bezlerine ulaşmışsa (yayılmışsa/sıçramışsa) meme kanserinin yayıldığı lenf bezleri uygun cerrahi teknikle temizlenir (aksiller lenf nodu diseksiyonu).

Lenf bezlerine yapılan bu girişim, memenin alınması (mastektomi) veya korunarak ameliyat edilmesinden (meme koruyucu kanser cerrahisi) bağımsızdır. Yani mastektomi veya meme koruyucu cerrahide lenf bezleri alınabilir. Bu ameliyat ve hastaya bağlı faktörlerle, bazen sentinel lenf bezi operasyonu sonrasında bile, hastada kolda şişlik (lenfödem) ortaya çıkabilir.

Bazen de, koltuk altı lenf bezlerini temizleme ameliyatı sonrasında lenfödem (kolda şişlik) olmasa bile, tedaviyi tamamlamak için eklenen radyoterapi (ışın tedavisi) nedeniyle lenfödem (kolda şişlik) ortaya çıkabilir.

Lenfödem belirtileri?

Lenfödemin belirtileri lenfödemin derecesine bağlı değişen şekillerde ve ağırlıkta olabilir.

• Kolda, ön kolda veya elde, bilekte değişik derecelerde şişlik,
• Oluşan şişliğin ilerleyici olması ve gerilememesi,
• Oluşan şişliğin sert olması,
• Kolda ağırlık hissi,
• Lenfödemin derecesine bağlı kolda hareket zorluğu,
• Şişkinliğin olduğu bölgelerdeki eklemlerde hareket kısıtlılığı,
• Ciltte gerginlik hissi ve sertlik,
• Görsel olarak deformasyon,
• Etkilenen bölgede rahatsızlık hissi,
• Tekrarlayan ataklarla enfeksiyonlar (lenfanjit).

Mastektomi Sonrası Lenfödem Neden Olur?

Mastektomi sonrası lenfödem, meme kanserinin tipine ve evresine bağlı olarak aşağıdaki nedenlerle olabilir.

• Koltuk altı lenf bezi ameliyatının genişliğine bağlı olarak,
• Nadiren sentinel lenf bezi biyopsisi sonrası,
• Meme kanseri ameliyatı sonrası uygulanan radyoterapi (ışın tedavisi) nedeniyle,
• Hastaya bağlı faktörler (kilo, obezite, yaş, sigara kullanımı, daha önce geçirilmiş lenfanjit, mantar enfeksiyonu vb.),
• İleri evre tümörler,
• İleri evre tümörlerde ameliyat öncesi uygulanan ilaç tedavisi.

gibi pekçok faktör tek başına veya birlikte lenfödem yani mastektoktomi ameliyatı sonrası kolda şişlik nedeni olabilir.

Modifiye Radikal Mastektomi Sonrası Kol Şişmesi

Modifiye radikal mastektomi ameliyatında standart olarak tüm meme dokusu alınırken koltuk altı /aksiller lenf bezleri de ameliyatın bir parçası olarak çıkarılır. Koltuk altı lenf bezleri mastektomi ameliyatının bir parçası olarak standart çıkarıldığı için lenfödem, yani mastektomi sonrası kolda şişlik görülme olasılığı artar.

Günümüzde meme kanserinin tipine, memedeki yaygınlığına ve evresine göre lenfödem komplikasyonunu azaltmak için sentinel lenf nodu biyopsisi (SLNB) veya ameliyat öncesi kemoterapi (kanser ilaçlarıyla tedavi) ile aksiller lenf nodu diseksiyonunu (koltuk altı lenf bezlerinin temizlenmesi) SLNB’ ne çevirmeye, tedavi ve ameliyatı kişye özel ve riski daha az hale getirmeye yönelik teknikler uyguluyoruz.

Hastalığınızla ilgili ayrıntıları ve olası sonuçları doktorunuzla konuşunuz.

Mastektomi Sonrası Lenfödem Tedavisi

Meme kanseri tedavisi için mastektomi yapılan hastalarda, lenfödemi (kolda şişlik) tedavi etmekten çok önlemek temel amaç olmalıdır. Ancak lenfödem (kolda şişlik) gelişen hastalarda;

• Kişiye özel basınç eldivenleri,
• Lenfödem masaj teknikleri,
• Lenfödem için bandajlama,
• Lenfödem için ilaç desteği.

tedavi seçenekleri arasındadır.

Lenf bezi ameliyatı geçirmiş taraftan;

• Kan aldırılmaması,
• Serum taktırılmaması,
• İğne yaptırılmaması,
• Tansiyon ölçtürülmemesi,
• Manikür gibi elde yaralanmaya ve bakteriler için giriş kapısına yol açacak işlemlerden kaçınılması,
• Bahçe, toprak veya kimyasallarla (örn. deterjan) uğraşılırken eldiven kullanılması,
• 3-5 Kg’ dan ağır yük taşınmaması,
• Örgü örmek, ütü yapmak gibi işlerin 15-20 dakikadan az süreyle yapılması,
• Kolu zorlayacak, yük bindirecek her türlü girişimden kaçınılması,
• Uzun süreli seyahatlerde kolun sarkıtılmaması, mümkünse kalp seviyesinden yüksekte tutulması.

son derece önemli lenfödemden (kolda şişlik) koruyucu önlemlerdir.

Mastektomi Sonrası Lenfödem Egzersizleri

Meme cerrahisi sırasında, her türlü koltuk altı cerrahi girişimden sonra kol ve omuz hareketleri önemlidir. Doktorunuzun cerrahi sonrası önereceği günlerde, size önerilen egzersizleri düzenli yapmanız çok önemlidir. Bunun dışında önerilen masaj teknikleri, kolun sarkıtılmaması, eklemler katlı kalmayacak şekilde kalp seviyesinin üzerinde tutulması da önerilebilir.

Meme Kanseri Lenfödem Yapar mı?

Meme kanseri ilerlediğinde ve tümör kitlesi büyüdüğünde, tümör kendi damar ağını oluşturur ve meme kanseri hücreleri lenfatik damarların içine de girebilir.

Bu durumda meme lenfatik kanalları ile bu kanser hücreleri koltuk altı lenf bezlerine taşınabilir. Meme kanseri hücreleri koltuk altı lenf bezlerini doldurarak, kolun lenfatik drenajını (lenf sıvısı akışını) bozabilirler.

Bu olay tümör tipi ve büyüklüğü ile ilişkili olduğu gibi, nadir durumlarda meme kanserinin ilk bulgusu, koltuk altı lenf bezlerinin meme kanseri hücreleriyle işgali de olabilir (occult meme kanseri). Tüm bu durumlarda hasta meme kanseri için ameliyat olmadan da lenfödem yani meme kanseri nedeniyle kolda şişlik görülebilir.