Guatr Nedir? Neden Olur? Tedavisi

Guatr Nedir?

Guatr tiroid bezinin normal boyutunun üstüne çıkması, büyümesidir. Tiroid bezi boyunda büyüyerek görünür hale gelmesine guatr denir. Bu büyüme tiroid bezinin her yerinde aynı (diffüz guatr) veya nodül oluşturan büyüme (nodüler guatr) şeklinde olabilir.

Fonksiyonel olarak tiroid bezi büyümesi yani guatr;

• Ötroid Guatr (hormon düzeyleri normal),
• Hipertiroidi = tirotoksikoz (hormon salınımı yüksek),
• Hipotiroidi (hormon salınımı düşük, fonksiyonu az) olarak büyüyebilir.

Guatr Çeşitleri Nelerdir?

Guatr tiroid bezinin sebebi ne olursa olsun boyutlarının artmasına, yani büyümesine verilen genel bir isimdir. Tüm tiroid bezi büyümeleri guatrdır. Tiroid bezinin büyümesi sırasında oluşan fonksiyonel veya yapısal duruma göre guatr çeşitleri isimlendirilir.

Tiroid bezi nodül oluşumuyla büyümüşse “Nodüler Guatr” adını alır. Tiroid bezinin her yeri aynı büyümüşse “Diffüz Guatr” denir.

Bazen tiroid bezi normal çalışmasını sürdürebilmek, vücut için yeterli hormonu üretmek için de büyüyebilir. Bir hastalık yoktur ama boyunda tiroid bezi büyümüştür. “Ötiroid Guatr”

Tüm bu durumlarda da tiroid bezinin çalışma durumu da guatrın ismini değiştirir. Örneğin bez çok çalışıyorsa ve nodül varsa “Toksik Nodüler Guatr” adını alır.

Guatr Neden Olur?

Fonksiyonel olarak normal hormon salgılayan guatr nedenleri şunlardır;

• Endemik (iyot eksikliğine bağlı, guatr oluşturan diyetler),
• İlaç tedavisi nedeniyle,
• Tiroidit: subakut, kronik (ilerleyen aşamalarda hipotiroidi),
• Ailesel (bozulmuş hormon sentezi),
• Neoplazm: adenom, karsinom,
• Tiroid hormonuna direnç nedeniyle olabilir.

Guatr olduğumuzu nasıl anlarız?

Tiroid bezi, boynumuzda soluk borumuzun önünde yer alır. Normal şartlarda gözle fark edilmez. Ancak büyüdüğünde, yani guatr oluştuğunda boynumuzda görünür hale gelir. Ayrıca bu büyüme tiroidin fonksiyonunda değişiklikle olmuşsa, yani tiroid çok veya az hormon üretiyorsa buna bağlı belirtiler ortaya çıkar.

Hipertiroidi, yani tiroidin çok hormon ürettiği bir guatr varsa;

Guatrın Belirtileri

Hormon fonksiyonu normal olan bir guatrda, vücutta belirti olmaz; ancak boyunda tiroid bezi büyük olarak, boyun ön tarafında bir şişlik olarak gözükür.

Guatrda, tiroid bezi her yeri eşit ve aynı yapıda (diffüz) ya da nodüler olarak büyür. Nodül tiroid bezi içinde oluşan sınırlı, daha belirgin bez dokusu alanlarıdır.

Guatrın Belirtileri Nelerdir?

Eğer tiroid bezi guatr oluştuğunda fazla çalışıyorsa (hipertiroidi) aşağıdaki guatr belirtilerinin biri veya birkaçı birlikte oluşur:

• Aşırı sinirlilik,
• Hiperaktivite,
• Anksiyete,
• Sıcağa tahammülsüzlük ve
• Terleme,
• Çarpıntı,
• Yorgunluk,
• Güçsüzlük,
• Ellerde titreme,
• Uykusuzluk,
• Saç dökülmesi,
• Saç kuruluğu,
• İştah artımına rağmen kilo kaybı,
• İshal,
• Adet (menstürasyon) düzensizlikleri,
• Cinsel istek (libido) kaybı.

Eğer tiroid bezi guatr oluştuğunda az çalışıyorsa (hipotiroidi) aşağıdaki belirtilerin biri veya birkaçı birlikte oluşur:

• Halsizlik,
• Uykuya meyil,
• Kas güçsüzlüğü,
• Kabızlık,
• Saçlarda kuruma, dökülme,
• Bulantı,
• Hareketlerde yavaşlama,
• Adet düzensizliği,
• Kilo alma, diyete rağmen kilo verememe,
• Yaygın ödem,
• Cinsel fonksiyonlarda bozukluk görülebilir.

Guatr Kimlerde Daha Sık Görülür?

Guatrın tüm dünyada en sık görülen nedeni iyot eksikliğidir. İyot alımı yetersizse, iyot eksik bölgelerde yaşanıyorsa, iyot eksikliğine neden olabilecek ilaçlar kullanılıyorsa, vücuda yeterli iyodu tutabilmek ve hormon üretmek amacıyla tiroid bezi büyüyerek guatr oluşabilir. En bilinen guatr nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

• Endemik (iyot eksikliğine bağlı, guatr oluşturan diyetler),
• İlaç tedavisi nedeniyle,
• Tiroidit: subakut, kronik (ilerleyen aşamalarda hipotiroidi),
• Ailesel (bozulmuş hormon sentezi),
• Neoplazm: Adenom, karsinom,
• Tiroid hormonuna direnç nedeniyle olabilir.

Guatr Hastalığı Nelere Yol Açar?

Guatr eğer çok fazla büyümüşse, fonksiyonel bozukluk yoksa bile, yani hormon düzeyleri normal olsa bile, soluk borusuna, ses tellerimize giden sinirlere, yemek borumuza bası yaparak;

• Nefes darlığı,
• Ses kısıklığı,
• Yutmada güçlük,
• Boyunda aşırı şişlik nedeniyle kötü görünüme neden olabilir.

Eğer çok hormon üretiyorsa, zehirli guatr etkileriyle, yukarda sayılan belirtilerle beraber

• Aşırı kilo kaybı, zayıflık,
• Gözlerde dışa büyüme,
• Göz kapağının kapanmaması nedeniyle gözlerde kuruluk, kızarıklık,
• Kalp ritim bozuklukları,
• Kalp yetmezliği gibi hastalıklara sebep olabilir.

Eğer guatr, yani tiroid bezi büyümesi tiroid hormonu az üretimiyle seyrediyorsa,

• İştahsızlığa rağmen kilo artışı,
• Eklem, kas hastalıklarına benzer bulgular,
• Disk hernileri,
• Kalp ritim bozuklukları olabilir.

Guatr Tedavisi

Hastalığın öyküsü, hastanın şikayetleri ve fizik muayene sonucunda guatr olduğuna karar verilebilir. Tiroid hormonları kan yoluyla ölçülebilir. Bu şekilde tiroid bezinin, az, normal ya da fazla çalışıp çalışmadığı saptanabilir. Her yeri eşit veya nodüler büyümüşse muayenede saptanabileceği gibi görüntüleme tetkikleri de gerekebilir. Fonksiyon durumuna göre USG veya sintigrafi yapılır.

Tiroid bezinde nodül varsa, 1 cm’ den büyük tüm nodüllerde ve ultrasonografik olarak şüpheli tüm nodüllerde nodülün hücresel yapısını öğrenmek için ince iğne biyopsi yapılır (İİAB). Nodülün hücresel özelliklerine göre cerrahi tedavi (ameliyat) gerekebilir.

Fonksiyonel olarak normal, hücresel özellikleri kötü olmayan guatrlarda da;

• Tiroid bezi bası semptomları oluşturacak kadar büyükse, (Nefes darlığı, yutma güçlüğü vb.),
• Tiroid bezi göğüs kafesi içine doğru (retrosternal) büyümüşse ya da,
• Kozmetik sorun oluşturuyorlarsa da cerrahi tedavi edilirler.

Guatr İlacı

Guatr ilaçları, guatr oluştuktan yani tiroid bezi büyüdükten sonra boyutunu küçültmez.

Guatr ilaçları guatrın fonksiyon bozukluğunu düzeltmek amacıyla kullanılır.

Eğer hipertiroidi gelişmişse, bez çok hormon üretiyorsa kullanılacak ilaç, tiroid hormon üretimini durduracak antitiroid bir ilaç olacaktır. Beraber kalp etkilerini düzeltecek ilaçlar da kullanılabilir. Bu ilaçların önemli yan etkileri nedeniyle dozlarının ayarlanması ve izlemleri çok önemlidir.

Eğer guatr yeterli hormon üretmiyorsa, kullanılacak ilaç eksikliği yerine koyacak tiroid hormon ilacı olacaktır. Bu durumda da dozun ayarlanması önemlidir.

Guatr Hastalığı Ameliyat Edilir mi?

Tiroid bez büyümesi yani guatr, hiçbir hormonal fonksiyon bozukluğu göstermiyor ama bası belirtileri gösteriyorsa (ses kısıklığı, nefes darlığı, yutma güçlüğü vb) ya da estetik olarak görünümü bozacak kadar büyümüşse ameliyat edilir.

Guatr tiroid bezinin çok çalışması nedeniyle olmuşsa ve ilaçla kontrol altına alınamıyorsa, ilaç kesildikten sonra hipertiroidi tekrar ediyorsa, nodüler toksik guatr ve ince iğne biyopsisinde hücresel bozulma veya nodülde kanser şüphesi veya kanser özellikleri varsa yine ameliyat edilir.

Guatr Hastalığı Öldürür mü?

Guatr tiroid bezinin büyümesini içeren tüm durumlara verilen genel addır. Kanser olması durumunda bile tedavisi mümkün bir hastalıktır.