Zehirli Guatr Nedir? Tedavisi Nasıl Olur?

Zehirli Guatr (Hipertiroidi) Nedir?

Hipertiroidi ya da tirotoksikoz tiroid bezinin fazla çalıştığı, fazla tiroid hormonu ürettiği durumlar zehirli guatr olarak tanımlanır.

Zehirli guatr ABD’de genel popülasyonun % 0.05-1.3’ünde görülür, ancak ülkemiz Türkiye 'de bu oran daha yüksektir.

Zehirli Guatr Neden Olur?

Zehirli guatr, tiroid bezinin fazla hormon üretmesidir. Bu tiroid bezinin bir alanındaki hücrelerin, (iyot yokluğu veya fazlalığı, guatra yol açan ilaçlar veya çevresel faktörler, büyüme faktörlerinin etkisi vb. nedenlerle) oluşturduğu nodüllerin otonomi kazanarak çok fazla çalışmalarıyla “toksik nodüler guatr“ nedeniyle olabilir.

Bazen de tiroid hücrelerine karşı hastanın kendi ürettiği antikorlar (otoimmunite) nedeniyle bez kendiliğinden fazla çalışmaya başlar (Basedow Graves hastalığı). Bu hastalıkta bez diffüz büyür. Nodül gözlenmez. Bazı durumlarda da tiroid bezindeki bir nodül ya da tiroid bezinin bir lobu kendiliğinden fazla hormon üretmeye başlar (toksik adenom).

İnsan koryonik gonadotropin (hCG) hormonunun yüksekliği, hipofiz bez adenomu, tiroiditler de zehirli guatra neden olabilir.

Zehirli Guatr Kimlerde Görülür?

Daha çok kadınlarda ve 40 yaş üstünde görülmesine rağmen herkeste ortaya çıkabilir. Nodüler hastalığı olanlarda, daha önce tiroid tedavisi görenlerde, tiroidit geçirenlerde, iyot fazlalığı veya eksikliği olan bölgelerde dah çok ortaya çıkar.

Zehirli Guatr Çeşitleri

Toksik, zehirli, çok çalışan guatr;

• Toksik nodüler guatr,
• Toksik diffüz guatr yapısında olabilir.

En sık görülen şekli toksik diffüz guatr = Basedow Graves Hastalığı’dır.

Nodüler guatr;

• Tek nodül (soliter nodül),
• Çoklu nodül (multinodüler) olabilir.

Zehirli Guatr Belirtileri

Zehirli guatr belirtileri tirotoksikozun (hormon yüksekliğinin) derecesine bağlı olarak;

• Aşırı sinirlilik,
• Hiperaktivite,
• Anksiyete,
• Disforia,
• Sıcağa tahammülsüzlük,
• Terleme,
• Çarpıntı,
• Yorgunluk,
• Güçsüzlük,
• Ellerde titreme,
• Uykusuzluk,
• Saç dökülmesi,
• Saç kuruluğu,
• İştah artımına rağmen kilo kaybı,
• Diyare,
• Oligomenore,
• Menstrürasyon düzensizlikleri,
• Libido kaybı şeklindedir.

Ek olarak bulgular ise şunlardır;

• Özellikle yaşlılarda atrial fibrilasyon,
• Supraventiküler aritmiler,
• Konjestif kalp yetmezliği,
• Sistolik hipertansiyon,
• Tremor (ellerde titreme),
• Guatr varlığı
• Ilık nemli deri,
• Üst grupta kas güçsüzlüğü,
• Göz bulguları,
• Erkeklerde jinekomasti (memenin kadın tipi büyümesi) ve
• Erektil disfonksiyonlar gibi olabilir.

Tiroid dışı bulgular oluşan antikorlarla, antijenik özelliklerinin benzemesiyle bazı dokuların çapraz reaksiyon vermesi sonucu oluşur.

Zehirli Guatr Nasıl Anlaşılır?

Laboratuar incelemesinde tiroid hormonlarında saptanan yükseklik, TSH hormonundaki düşüklükle ilk tanı konur.

Zehirli Diffüz Guatr (Basedow Graves Hastalığı)

Kadınlarda, erkeklerden 5 kat daha fazla görülür. Kadınlarda özellikle üreme çağında daha sıktır. Tüm yaş gruplarında en sık görülen zehirli guatr nedeni Basedow Graves’ dir.

Graves hastalığı, ailesel yatkınlık gösteren otoimmun (vücudun kendi tiroid dokusuna karşı antikor ürettiği) bir hastalıktır. Tiroid bezinin lenfosit hücreleriyle istilası (lenfositik infiltrasyonu) ve hücredeki TSH kapılarına (reseptörüne) karşı oluşan tiroide karşı oluşan (antitiroid) antikorlarla karakterizedir.

Zehirli Guatr (Basedow Graves) Göz Bulguları;

• Dik ve sabit bakışa, göz kapağında çekilme,
• Gözün dışarı doğru çıkık büyük görünmesi (egzoftalmi),
• Göz çevresi dokularda ödem,
• Sabit, dik canlı ve parlak bakışlar,
• Göz kapağının çekilmesiyle göz küresini tam örtememesi sonucu gözlerde yanma,
• Korneada kuruluk,
• Gözlerde kızarıklık,
• Ekstraoküler kaslarda güçsüzlük gibi belirti ve bulgular olabilir.

Zehirli nodüler guatrlarda da, gözlerde canlılık ve parlaklık olabilir ancak, egzoftalmi (gözün dışarı doğru büyümesi) ve diğer göz bulguları gözlenmez.

Göz bulguları dışında kalan ve hipertiroidi (fazla hormon üretimi) nedeniyle oluşan belirti ve bulgular, her iki grupta da aynıdır.

Zehirli Guatr Tedavisi

Hastalığın öyküsü, hastanın şikayetleri ve fizik muayene sonucunda Basedow Graves veya zehirli guatr olduğuna karar verilebilir.

Tiroid hormonları ve antikorlar kan yoluyla ölçülebilir. Tiroid bezinin, fazla çalışıp çalışmadığı saptanabilir. Ek olarak ultrason, sintigrafi gerekebilmektedir.

Tedavide ilaçlarla hormon düzeyi düşürülerek, hastanın şikayetleri giderilmeye çalışılır. Belirli bir sürede tedaviye rağmen tekrarlayan veya ileri düzeydeki hastalar için;

• Radyoaktif iyot (RAİ) tedavisi,
• Cerrahi (tiroid bezinin tamamen alınması ameliyatı).

tedavi seçeneklerinden hasta için uygun olanı yapılır.

RAI (atom) tedavisine rağmen, antijen ve  oluşturan doku yerinde kaldığı için göz bulguları ilerleyebilir.

Bu nedenle zehirli guatr göz bulguları fazla olan hastalarda, tiroid cerrahisi daha iyi bir zehirli guatr (Basedow Graves) tedavi seçeneği olabilir. Cerrahi sonrası tiroid bezi tamamen çıkarılacağı için göz bulgularının ilerlemesi durur. Bazı hastalarda gerileyebilir.

Zehirli Guatr Tedavisi Ne Kadar Sürer?

İlaç tedavisine karar verilen ve uygulanan hastalarda 18 aya kadar ilaç tedavisi uygulanabilir. İlaç kesildiğinde hastalık tekrar ediyorsa ameliyat önerilmelidir.

Tiroid hormon düzeyini düşüren ilaçlar kemik iliğini baskılar, karaciğere zarar verebilir.

Bu nedenle zehirli guatr hastaları, uzun süreler veya ömür boyu tiroid hormonu düzeyini düşüren ilaçları (metimazol, propiltiyourasil vb.) kullanamazlar.

Zehirli guatr ilaç tedavisi süresince hasta doktor kontrolü altında olmalıdır. Kan değerleri ve karaciğer fonksiyon testleri, tiroid hormon düzeyleri ile beraber izlenmelidir.

Zehirli Guatr İlerlerse Ne Olur?

Aşırı tiroid hormon yüksekliği durumlarında; tiroidin kalp dokusunda yarattığı etkiler, aritmiler kalp yetmezliğine neden olabilir. Uzun süren hipertiroidilerde (zehirli guatrlarda) kemik erimesi (osteoporoz) görülebilir. Tansiyon yüksekliğ veya kalp hastalıklarına neden olabilir. Hastada yüksek hormon düzeylerine bağlı psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Yüksek hormon düzeyleri tedavi edilmezse, tiroid krizi ve kardiak nedenlerle ölüme giden ağır tablolara yol açabilir.

Zehirli Guatr İlaçları Kilo Aldırır mı?

Zehirli guatr ilaçları temel söylemle kilo aldırmaz. Tiroid hormonları vücuttaki tüm hücreler üzerine etkisi olan metabolik hormonlardır. Tiroid hormon yüksekliği (toksik guatr, zehirli guatr),kendisi hastada kilo kaybına neden olduğu için, antitiroid ilaçlarla tiroid hormonlarının düzeyleri ve etkileri azaldıkça hasta kilo almaya başlayabilir. Bu ilaç etkisi değildir. Tiroid hormonlarının metabolik etkisinin düşmesine, tedavi cevabına bağlı oluşan normal etkidir.

Zehirli Guatr Öldürür mü?

Doktor kontrolü altında ve ilaçla izlenen hastalarda ölüm gözlenmez. Aşırı hormon yüksekliği (hipertiroidi) durumlarında; tiroid krizi ya da tiroidin kalp dokusunda yarattığı etkiler, kalp ritim bozuklukları (aritmiler) vb. nedenlerle müdahale edilmeyen hastalarda ölüm olabilir, ancak nadirdir.

Zehirli Guatr Kanser mi?

Genel olarak zehirli guatr hastalarında tiroid kanseri daha düşük oranlarda görülür. Toksik guatrların %3-5’ in de patolojik incelemede tiroid kanseri saptanır. Ancak bu oran diğer tiroid hastalıkları ile karşılaştırılırsa çok düşüktür. Başka bir değişle zehirli guatr hastalarında da tiroid kanseri görülebilir.